Τι μπορεί να ενώνει την πούρα δεξιά Πρωθυπουργό της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι και τον επανεκλεγέντα «κόκκινο» Πρόεδρο της Βραζιλίας, Λούλα ντα Σίλβα; Σίγουρα ο ένθερμος τρόπος, με τον οποίο υποδέχτηκε τον εκλογικό θρίαμβο αμφότερων η πλειοψηφία των ευρωπαίων ηγετών και ιδίως των επικεφαλής των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, ξαφνιάζοντας για το εγκάρδιο ύφος και κυρίως την a priori διάθεση συνεργασίας τους με τους νικητές των εκλογικών αναμετρήσεων.
Πέρα από τους καλούς -διπλωματικούς- τρόπους και το διεθνές πρωτόκολλο, η σπουδή της ευρωπαϊκής κορυφής να τείνει χείρας συνεργασίας με δύο ηγέτες, αποκλίνοντες κατά πολύ από την ευρωπαϊκή πολιτική ορθοδοξία αποτυπώνει αφενός την αμηχανία της Ευρώπης απέναντι στις ευρύτερες, γεωπολιτικές και οικονομικές εξελίξεις και αφετέρου την ανάγκη επαναπροσδιορισμού συμμαχιών και προτεραιοτήτων μπροστά στην τρέχουσα «καυτή» ατζέντα.
Σε μια πρώτη ανάγνωση, η «φλόγα» του Λούλα ντα Σίλβα θα μπορούσε να αναθερμάνει παγκοσμίως το κεφάλαιο «κλιματική αλλαγή», το οποίο τέθηκε σε δεύτερη μοίρα με την πανδημία του κορωνοϊού και υποχώρησε μπροστά στην παγκόσμια ενεργειακή κρίση. Δίνοντας στο λαοφιλή Λούλα τη δυνατότητα επανασύνδεσης με τη διεθνή κοινότητα, οι Σάρλ Μισέλ, Όλαφ Σόλτς, Εμανουέλ Μακρόν, Πέδρο Σάντσεθ και αρκετές ακόμη προσωπικότητες της Γηραιάς Ηπείρου θέλησαν να τον συγχαρούν δημόσια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με δεδομένο ότι ο Βραζιλιάνος Πρόεδρος φέρεται πολύ κοντά στο να «πατήσει το κουμπί» της μηδενικής αποψίλωσης των δασών του Αμαζονίου, πρόθεση που καταγράφηκε ήδη από τη βραδιά της επανεκλογής του, δίνοντας νέα ώθηση στην ετήσια Σύνοδο για το Κλίμα (COP27), η οποία έχει προγραμματιστεί για τις 7 του μήνα, στην Αίγυπτο.
Υπό αυτό το πρίσμα, ο Αμαζόνιος, ο οποίος θεωρείται περιοχή μείζονος σημασίας για την κλιματική αλλαγή, θα μπορούσε να συνεισφέρει καθοριστικά στην καταπολέμησή της, με τον νέο Βραζιλιάνο Πρόεδρο να δεσμεύεται για τον έλεγχο της υλοτομίας και την αυστηρή τήρηση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Η «πράσινη επανάσταση», ωστόσο, σκοντάφτει στη σύνθεση του Κογκρέσου στη χώρα, στο οποίο διατηρήθηκαν σε μεγάλο βαθμό οι κεντροδεξιές δυνάμεις του Μπολσονάρου. Στον αντίποδα, με σύνθημά του: «ένα όρθιο δέντρο αξίζει περισσότερο από χιλιάδες κορμούς», ο νέος Πρόεδρος της Βραζιλίας τάχθηκε ανοιχτά και από τις πρώτες στιγμές της νίκης του υπέρ των πολιτικών αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, όταν το δάσος του Αμαζόνιου αποθηκεύει περίπου 123 δισεκατομμύρια τόνους άνθρακα πάνω και κάτω από το έδαφος, σύμφωνα με την Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ.
Πέρα από το προφανές, περιβαλλοντικό στίγμα του νέου και Αριστερού Προέδρου της Βραζιλίας, ο οποίος έδωσε επί των ημερών του κίνητρα για την αύξηση της παραγωγικότητας στη γεωργία του Αμαζόνιου, η μερική αυτονόμηση της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ στο ευρωατλαντικό πλαίσιο μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, φαίνεται πως μετρά ήδη αντίστροφα, σε μια προσπάθεια αναζήτησης νέων ενεργειακών πόρων και μαζικών αγορών. Από πλευράς του, ο Λούλα επιθυμεί να επιταχύνει την υπογραφή μιας εμπορικής συμφωνίας με την ΕΕ, η οποία για να αποδειχθεί εφικτή, προϋποθέτει ότι η χώρα του θα εναρμονιστεί με τις επιταγές της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, πριν σημειωθεί το επόμενο και καθοριστικό βήμα.
Για τις Βρυξέλλες, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία κατέστησε σχεδόν αναγκαστική την αναζήτηση νέων εμπορικών δρόμων. Στο πλαίσιο αυτό, «ανυπομονώ να συνεργαστώ μαζί σας για την αντιμετώπιση πιεστικών παγκόσμιων προκλήσεων, από την επισιτιστική ασφάλεια μέχρι το εμπόριο και την κλιματική αλλαγή», σχολίασε στο Twitter η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στο προφίλ του Λούλα, την επομένη της νίκης του Βραζιλιάνου ηγέτη.
Η τεχνική φόρμουλα για την περαιτέρω σύσφιξη των σχέσεων ΕΕ- Βραζιλίας περνά μέσα από την εμπορική συμφωνία των Βρυξελλών με το μπλοκ Mercosur της Λατινικής Αμερικής, δηλαδή τη Βραζιλία, την Αργεντινή, την Ουρουγουάη και την Παραγουάη, εξασφαλίζοντας στην ΕΕ σημαντικά μικρότερη εξάρτηση από τις πρώτες ύλες της Κίνας, στην πορεία προς την απεξάρτηση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα.
Σημειωτέον ότι η Συμφωνία της Mercosur επισφραγίστηκε σε πολιτικό επίπεδο το 2019, αν και η μαζική αποψίλωση δασών επί Μπολσονάρου είχε ψυχράνει την ατμόσφαιρα και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, με το Γάλλο Πρόεδρο, Εμανουέλ Μακρόν να μην κρύβει την απογοήτευσή του. Στον αντίποδα, Γάλλοι επιχειρηματίες κι εργαζόμενοι του κλάδου, πολέμησαν λυσσαλέα τη Συμφωνία ΕΕ-Λατινικής Αμερικής, εκτιμώντας πως θα άνοιγε μια κερκόπορτα για την ΕΕ, αναφορικά με τις εισαγωγές βόειου κρέατος Βραζιλίας.
Στην περίπτωση της ακροδεξιάς Πρωθυπουργού της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, η απόσταση Ρώμης -Βρυξελλών δε μοιάζει αγεφύρωτη, χιλιομετρικά και ψυχικά, όπως την παρουσίασε η ευρωπαϊκή ηγεσία, καλωσορίζοντας στην οικογένεια των 27 κρατών -μελών την πρώτη γυναίκα Πρωθυπουργό της Ιταλίας.
Με αφετηρία τη θηλυκή της πρωτιά, η Πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν συνεχάρη ανοιχτά την κ. Μελόνι, παρατηρώντας πως «βασίζομαι και προσβλέπω σε εποικοδομητική συνεργασία με τη νέα κυβέρνηση στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε μαζί». Λόγω της γεωγραφικής εγγύτητας, οι κίνδυνοι για το ευρωπαϊκό εποικοδόμημα από τυχόν άστοχες ενέργειες της νέας Ιταλίδας θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε μια νέα, γενικευμένη κρίση χρέους εντός της ΕΕ, με τη γειτονική χώρα να αποτελεί αυτή τη φορά το κατεξοχήν επίκεντρο. Σε κάθε περίπτωση, τα συγχαρητήρια προς την νέα Πρωθυπουργό της Ιταλίας από τα κεντρικά των Βρυξελλών ενείχαν μάλλον προληπτικό χαρακτήρα, αφού η προοπτική μιας ευρωσκεπτικιστικής, λαϊκίστικης κυβέρνησης στην κορυφή της τρίτης μεγαλύτερης οικονομίας της ευρωζώνης συνιστά από μόνη της μείζον πρόβλημα, αν όχι ωρολογιακή βόμβα στα κοινοτικά θεμέλια.
Βασικό ζητούμενο για τους ευρωπαίους αξιωματούχους αποτελεί ο βαθμός προσαρμογής της κυβέρνησης Μελόνι στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα, καθώς μπορεί η νέα Ιταλίδα Πρωθυπουργός να ομνύει στη διεθνή οργάνωση (ΝΑΤΟ και ΕΕ), ο κυβερνητικός εταίρος της, ωστόσο, Σίλβιο Μπερλουσκόνι δεν παρέλειψε να αποκαλύψει πρόσφατη επαφή του με το Ρώσο Πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, τον οποίο έχει κατατάξει στους κοντινούς του φίλους.
Ταυτόχρονα, ωστόσο, η Τζόρτζια Μελόνι εγείρει ζήτημα επαναδιαπραγμάτευσης των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης προς την Ιταλία (μια προίκα 200 δις ευρώ με την υπογραφή του Μάριο Ντράγκι), λόγω της πανδημίας και της ενεργειακής κρίσης, ζητώντας αυτές οι παγκόσμιες εξελίξεις να ληφθούν σοβαρά υπόψη στην επαναξιολόγηση του ιταλικού πλάνου μεταρρυθμίσεων, που συνοδεύει την παχυλή, ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Εκτός από τα δημοσιονομικά αγκάθια, ερωτηματικό παραμένει το πως θα αντιδράσει ο κυβερνητικός συνασπισμός Μελόνι απέναντι στη στρατιωτική υποστήριξη της Ουκρανίας, όπου η Ρώμη μέχρι πρότινος πρωτοστατούσε, αφού η προηγούμενη ιταλική κυβέρνηση δεν διατηρούσε δεσμούς φιλίας και ιδεολογίας με το Ρώσο Πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, παράμετρο που λαμβάνουν πολύ σοβαρά υπόψη τους οι Βρυξέλλες. Ιδίως όταν η προεκλογική καμπάνια της Τζόρτζιας Μελόνι βασίστηκε στο τρίπτυχο «Θεός, χώρα και οικογένεια», εντείνοντας τους φόβους για υποχώρηση των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών επί των ημερών της, με μέτρα περιορισμού της ελεύθερης έκφρασης.
