Επρόκειτο για δέκα σχεδον ταυτόχρονες και συντονισμένες βομβιστικές επιθέσεις στο ισπανικό σιδηροδρομικό δίκτυο. Οι επιθέσεις σημειώθηκαν ένα ανοιξιάτικο πρωϊνό πριν από ακριβώς 19 χρόνια και οδήγησαν στον θάνατο 191 πολίτες ενώ τραυματίστηκαν 1.800. Από την έρευνα που πραγματοποίησαν οι ισπανικές αρχές φάνηκε ότι οι επιθέσεις οργανώθηκαν από έναν τρομοκρατικό πυρήνα που είχε ως πρότυπο την Αλ Κάιντα, χωρίς ωστόσο να βρεθεί άμεση συμμετοχή της οργάνωσης στο τρομοκρατικό χτύπημα.
Η «11η Σεπτεμβρίου της Ευρώπης» και το χρονικό της χειρότερης τρομοκρατικής επίθεσης στην Ευρώπη
Οι τρομοκρατικές επιθέσεις σημειώθηκαν τρεις μέρες πριν τις βουλευτικές εκλογές στην Ισπανία και δυόμιση χρόνια μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μάλιστα ήταν οι πιο θανατηφόρες εναντίον άμαχου πληθυσμού σε ευρωπαϊκό έδαφος μετά τη βομβιστική επίθεση στο Lockerbie το 1988.
Κατά τη διάρκεια της ώρας αιχμής το πρωί της Πέμπτης, 11 Μαρτίου 2004, δέκα εκρήξεις έλαβαν χώρα σε τέσσερα επιβατηγά τρένα. Η ημερομηνία είχε ως αποτέλεσμα η επίθεση να αναφέρεται συχνά ως 11-Μ. Όλα τα τρένα κινούνταν στην ίδια κατεύθυνση και γραμμή, ανάμεσα στην Αλκαλά ντε Ενάρες και τον σταθμό Ατότσα στη Μαδρίτη.
Όπως προέκυψε οι βόμβες είχαν πυροδοτηθεί από κινητά τηλέφωνα ενώ μετέπειτα έγινε γνωστό ότι στα τρένα είχαν τοποθετηθεί 13 αυτοσχέδιοι εκρηκτικοί μηχανισμοί, με τους πυροτεχνουργούς να απενεργοποιούν άλλους δύο με ελεγχόμενες εκρήξεις, ενώ ο τρίτος βρέθηκε αργότερα στις αποσκευές ενός από τα τρένα. Η δικαστική έρευνα απεφάνθη ότι τα γεγονότα συνέβησαν με την εξής σειρά:
Τα τέσσερα τρένα αναχώρησαν από την Αλκαλά ντε Ενάρες ανάμεσα στις 07:01 και 07:14. Οι εκρήξεις συνέβησαν ανάμεσα στις 07:37 και 07:40, όπως περιγράφονται παρακάτω (η ώρα είναι η τοπική ώρα, UTC +1):
- Σταθμός Ατότσα (αριθμός τρένου 21431) – Τρεις βόμβες εξερράγησαν. Με βάση το βίντεο που καταγράφηκε από το σύστημα ασφαλείας του σταθμού, η πρώτη βόμβα εξερράγη στις 07:37 και άλλες δύο μέσα σε τέσσερα δευτερόλεπτα στις 07:38.
- Σταθμός Ελ Πόθο δελ Τίο Ραϊμούντο (αριθμός τρένου 21435) – Περίπου στις 07:38, καθώς το τρένο άρχισε να απομακρύνεται από το σταθμό δύο βόμβες εξερράγησαν σε διαφορετικά βαγόνια.
- Σταθμός Σάντα Ευγένια (αριθμός τρένου 21713) – Μια βόμβα εξερράγη στις 07:38.
- Κάγιε Τέγιεθ (αριθμός τρένο 17305), περίπου 800 μέτρα από τον σταθμό Ατότσα – Τέσσερις βόμβες εξερράγησαν σε διαφορετικά βαγόνια περίπου στις 07:39.
Οι κατηγορίες του Χοσέ Μαρί Αθνάρ στην ETA
Η άμεση αντίδραση στις επιθέσεις ήταν πολλές συνεντεύξεις Τύπου από τον Ισπανό πρωθυπουργό Χοσέ Μαρία Αθνάρ στις οποίες κατηγορούσε την ΕΤΑ, η οποία ευθύνεται για αρκετές τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ισπανία, θεωρία στην οποία η κυβέρνηση επέμεινε για δύο ημέρες. Παρόλα αυτά, η ΕΤΑ, η οποία συνήθως αναλαμβάνει την ευθύνη για τις επιθέσεις που πραγματοποιεί, αρνήθηκε ότι είχε σχέση με την επίθεση.
Στις 14 Μαρτίου 2004, ο Αμπού Ντουτζάνα αλ-Αφγκάνι, ένας φερόμενος ως ομιλητής της αλ-Κάιντα στην Ευρώπη, ανέλαβε μέσω βιντεοκασέτας την ευθύνη για τις επιθέσεις. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, οι επιθέσεις ήταν αντίποινα για τη συμμετοχή ισπανικών στρατευμάτων στον πόλεμο του Ιράκ.
Οι δικαστικές αρχές ανακοίνωσαν ότι μια ομάδα Μαροκινών, Σύριων και Αλγερινών Μουσουλμάνων μαζί με δύο πληροφοριοδότες της πολιτοφυλακής και της αστυνομίας ήταν ύποπτοι για την επίθεση.Στις 11 Απριλίου 2006, ο δικαστής Χουάν δελ Όλμο κατηγόρησε 29 υπόπτους για τη συμμετοχή τους στις επιθέσεις. Δεν βρέθηκαν στοιχεία για τη συμμετοχή της αλ-Κάιντα. Τον Αύγουστο του 2007, η αλ-Κάιντα δήλωσε «περήφανη» για την επίθεση.
Κάθε χρόνο, η 11η Μαρτίου είναι αφιερωμένη στα θύματα της τρομοκρατίας στην Ευρώπη και τις οικογένειές τους. Η πρωτοβουλία ανήκει στο Δίκτυο των Οργανώσεων των Θυμάτων της Τρομοκρατίας (NAVT), η οποία υιοθετήθηκε με ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
