Με τον πιο δραματικό τρόπο επιστρέφει στο παγκόσμιο προσκήνιο η μεταναστευτική κρίση με φόντο τα νερά της Μεσογείου, καθώς το χθεσινό πολύνεκρο ναυάγιο ανοιχτά της Πύλου με θύματα τουλάχιστον 79 μετανάστες, έκανε το γύρο του κόσμου και αναβίωσε μνήμες από το 2015, ανασύροντας στην επιφάνεια την αφόρητη πίεση που δέχεται ο ευρωπαϊκός Νότος, ανήμπορος να αντιδράσει μπροστά στον όγκο των μεταναστευτικών ροών. Οι σκηνές των ταλαιπωρημένων μεταναστών, στοιβαγμένων μέσα σε βάρκες και πλοιάρια, χωρίς σωστικά μέσα και καμία δικλείδα ασφαλείας, που κατέφθαναν προ ετών μαζικά στα ελληνικά νησιά αναζητώντας τη «γη της Επαγγελίας», επέστρεψαν μεμιάς χθες, υπογραμμίζοντας εμφατικά την ισχύ ενός «αόρατου» διεθνικού κυκλώματος: των διακινητών.
Ακόμη και αν μεσολάβησαν οκτώ χρόνια, από τη στιγμή που ΕΕ και διεθνείς οργανισμοί ενέσκηψαν για πρώτη φορά μεθοδικά απέναντι στο πρόβλημα, η εικόνα, ωστόσο, παραμένει εξίσου δραματική και ελάχιστα διαφοροποιημένη, καθώς η όποια πολιτική βούληση για πάταξη των κυκλωμάτων προσκρούει στα πανίσχυρα κυκλώματα των διακινητών, που εμφανίζονται ευέλικτοι και προπαντός αδιάφοροι μπροστά στα χιλιάδες θύματα, εξασφαλίζοντας εκατοντάδες δολάρια για κάθε κεφάλι, αλλά και μηδενικά μέτρα προστασίας.
Εκμεταλλευόμενοι τις καιρικές συνθήκες, το ηπειρωτικό ανάγλυφο στα χερσαία σύνορα, αλλά και το «απέραντο γαλάζιο» της Μεσογείου, τα πολυπλόκαμα κυκλώματα των διακινητών ακουμπούν σε ορισμένες περιπτώσεις στα νομικά κενά και την αδυναμία συστηματικής επιτήρησης χερσαίων και θαλάσσιων συνόρων, τροποποιώντας τις διαδρομές και μαζί την ταρίφα. Συνήθως, επικοινωνούν με τα θύματά τους με εφαρμογές στα κινητά, τους υποδεικνύουν ένα πρώτο σημείο συνάντησης και κατόπιν τους επιβιβάζουν σε πλωτά σκάφη ή τους μεταφέρουν μέσα από μονοπάτια στα ελληνοτουρκικά σύνορα, χωρίς να διαπραγματεύονται την τιμή, αλλά και τις συνθήκες μεταφοράς. Δεν διστάζουν, μάλιστα, να εγκαταλείψουν γυναικόπαιδα σε μονοπάτια ή ακόμα εν πλω, όπως κατήγγειλε χθες η βραβευμένη Μαροκινοϊταλίδα, Ναουάλ Σουφί, μεταφέροντας τις τελευταίες συνομιλίες της με επιβαίνοντες στο πλοίο, που ζητούσαν τη βοήθειά της.
Όπως περιέγραψε σε ανάρτησή της στα κοινωνικά δίκτυα η γνωστή ακτιβίστρια, «μετανάστες που επέβαιναν σε σκάφος φορτωμένο με 750 άτομα επικοινώνησαν μαζί μου και μου μίλησαν για την κατάστασή τους. Μετά από πέντε ημέρες ταξιδιού, το νερό είχε τελειώσει, ο καπετάνιος του πλοίου τους είχε εγκαταλείψει στην ανοιχτή θάλασσα και υπήρχαν επίσης έξι πτώματα στο σκάφος», αποτυπώνοντας γλαφυρά τον κυνισμό και την αδιαφορία των δουλεμπόρων για την ανθρώπινη ζωή.
Τα τελευταία αυξάνονται το τελευταίο διάστημα, όσο δηλαδή ο κλοιός των μέτρων επιτήρησης σφίγγει από τις επιχειρήσεις των εθνικών Αρχών (όπως το ελληνικό Λιμενικό) και των ευρωπαϊκών σωμάτων (όπως η Frontex) -ιδίως μετά τα γεγονότα του Έβρου του 2020- με τους διακινητές να αναπροσαρμόζουν τις διαδρομές και το κόστος τους, προκειμένου να κατευθύνουν εκατοντάδες μετανάστες προς την Κεντρική Ευρώπη. Ακόμη και αν ο ευρωπαϊκός Νότος (Ελλάδα, Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Κύπρος και Μάλτα) αντιμετωπίζει σε καθημερινή βάση νέες ροές μεταναστών που προσπαθούν να κατευθυνθούν προς την Κεντρική Ευρώπη, εντούτοις πληροφορίες θέλουν τους διακινητές τις τελευταίες ημέρες να υπερφορτώνουν πλοιάρια και λέμβους, επιλέγοντας πληρότητα πολύ μεγαλύτερη και από τη φέρουσα ικανότητα των σκαφών, με στόχο το μεγαλύτερο κέρδος, αλλά κυρίως τη διέλευση όσο το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού μεταναστών, καθώς τα επαυξημένα μέτρα επιτήρησης στον ευρωπαϊκό Νότο ολοένα και αυστηροποιούνται. Μόνο από τις αρχές του 2023, ο αριθμός των «αγνοούμενων μεταναστών» στην Μεσόγειο ανέρχεται σε 1.166 άτομα, εκ των οποίων 72 παιδιά, σε μια απέλπιδα προσπάθειά τους για ένα καλύτερο μέλλον, που κατέληξε σε τραγωδία.
Το γεγονός, άλλωστε, ότι το τραγικό σκάφος απέπλευσε τις τελευταίες ημέρες από το Λιβύη με κατεύθυνση την Ιταλία και περισσότερους από 750 επιβάτες, κατά μαρτυρίες των επιζώντων, απηχεί την ανασφάλεια των διακινητών μπροστά στο ενδεχόμενο αναβάθμισης των μέσων αποτροπής της ΕΕ, στον απόηχο του υποχρεωτικού μηχανισμού αλληλεγγύης, αλλά και των μέτρων για τις συνοριακές διελεύσεις που αποφάσισαν την περασμένη εβδομάδα οι 27 χώρες – μέλη της ΕΕ, μετά από πολυετείς διαβουλεύσεις.
Από πλευράς της, «όλη την ώρα με ρωτούσαν τι έπρεπε να κάνουν και τους έλεγα συνεχώς ότι η ελληνική βοήθεια θα ερχόταν» υποστήριξε στην ανάρτησή της για το πολύνεκρο ναυάγιο η Μαροκινοϊταλίδα ακτιβίστρια, μολονότι «ο πραγματικός καπετάνιος του πλοίου έλειπε και ρωτούσαν συνεχώς τι να κάνουν», χωρίς καμία αγωνία για αν οι επιβάτες του πλοίου του θα τα κατάφερναν τελικά, φτάνοντας σώοι και αβλαβείς στις ιταλικές ακτές.
Ατάραχοι, ωστόσο, από τα αμέτρητα πτώματα στο Αιγαίο και την Μεσόγειο, «οι λαθρέμποροι πηγαίνουν όλο και περισσότερο με μεγαλύτερα σκάφη στα διεθνή ύδατα ανοιχτά της ηπειρωτικής Ελλάδας για να προσπαθήσουν να αποφύγουν τις τοπικές περιπολίες της ακτοφυλακής» παρατηρούσε χθες το Euronews, περιγράφοντας την πιο πρόσφατη τακτική των κυκλωμάτων.
Παράλληλα, οι διακινητές «επωφελήθηκαν από την πολιτική αστάθεια στη χώρα και έκαναν τη Λιβύη ένα από τα κύρια σημεία αναχώρησης για τους ανθρώπους που προσπαθούσαν να φτάσουν στην Ευρώπη με βάρκες» παρατηρεί το Nbcnews, στη σκιά της εκατόμβης νεκρών στη Λαμπεντούζα, οπότε έχασαν τη ζωή τους περισσότεροι από 360 μετανάστες.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, κατά το Politico, η οποία «βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της μεταναστευτικής κρίσης στην Ευρώπη από το 2015, όταν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι από τη Μέση Ανατολή, την Ασία και την Αφρική ταξίδεψαν χιλιάδες μίλια σε όλη την ήπειρο ελπίζοντας να ζητήσουν άσυλο», οι ροές έχουν μειωθεί σχεδόν ολοκληρωτικά. Σημειωτέον ότι ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Φίλιππο Γκράντι κάλεσε τις κυβερνήσεις να συνεργαστούν για να αυξήσουν τις ασφαλείς οδούς και να βρουν συλλογικές λύσεις για την αντιμετώπιση αυτών των ροών, ενώ την άφατη θλίψη του για τα θύματα της χθεσινής τραγωδίας εξέφρασε, μέσω Twitter, και ο Γ.Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες. «Μόνο θλίψη και οργή μετά από άλλη μια θανατηφόρα τραγωδία στη θάλασσα στη Μεσόγειο», ανάρτησε στο προφίλ της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ζητώντας συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και τρίτων χωρών για την αποτροπή τέτοιων τραγωδιών.
Πλην των προσφύγων από τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι αναταραχές στο Σουδάν φέτος ενίσχυσαν τις μεταναστευτικές ροές, που ανήλθαν παγκοσμίως σε περίπου 110 εκατομμύρια μέχρι τον Μάιο του τρέχοντος έτους. Από αυτούς, «η Γερμανία ήταν η χώρα της ΕΕ που φιλοξένησε τους περισσότερους πρόσφυγες (2,1 εκατομμύρια) το 2022, με την Πολωνία και την Τσεχία να έρχονται δεύτερη και Τρίτη», επισημαίνει το Politico.
Την ίδια ώρα, περισσότεροι από 70.000 πρόσφυγες και μετανάστες έχουν φτάσει στις χώρες της πρώτης γραμμής της Ευρώπης φέτος, με τους περισσότερους να προσγειώνονται στην Ιταλία, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, με τους New York Times να εκτιμούν πως «τον Απρίλιο του 2015, υπολογίζεται ότι 800 άνθρωποι πέθαναν κοντά στη Λιβύη. Ένα χρόνο αργότερα, τα Ηνωμένα Έθνη δήλωσαν ότι περίπου 500 έχασαν τη ζωή τους όταν μια βάρκα γεμάτη με μετανάστες αναποδογύρισε καθ’ οδόν προς την Ιταλία». Εξίσου τραγικός υπήρξε και ο απολογισμός για το 2022, οπότε οι «αγνοούμενοι μετανάστες» στην Μεσόγειο έφτασαν τους 3.789, σύμφωνα με το Aljazeera, με βάση τα στοιχεία που επικαλείται ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης, προσδιορίζοντας συνολικά στους 20.000 τους μετανάστες από το 2014, οι οποίοι επέλεξαν την αναζήτηση μιας καλύτερης μέρας, μέσα σε μια βάρκα.
