Φορώντας κασκόλ με μπλε και άσπρες ρίγες που θύμιζαν τις στολές των στρατοπέδων, άναψαν κεριά και κατέθεσαν στεφάνια στο «Τείχος του Θανάτου» στο Άουσβιτς, όπου χιλιάδες κρατούμενοι εκτελέστηκαν. Στις φετινές εκδηλώσεις, απαγορεύτηκαν οι ομιλίες πολιτικών. «Φέτος επικεντρωνόμαστε στους επιζώντες και το μήνυμά τους» δήλωσε ο Παβέλ Σαβίτσκι, εκπρόσωπος του Μουσείου του Άουσβιτς.
«Φονική μηχανή»
Στο βήμα ανέβηκε η 94χρονη Τζανίνα Ιβάνσκα. Σήμερα είναι καθολική και όχι Εβραία, ενώ οι ναζί την είχαν συλλάβει κατά τη διάρκεια της εξέγερσης στη Βαρσοβία το 1944, όταν οι Πολωνοί επιχείρησαν να εκδιώξουν τους ναζί.
Οι γερμανικές δυνάμεις εκτόπισαν 13.000 κατοίκους της Βαρσοβίας στο Άουσβιτς, και η Ιβάνσκα ήταν μία από τους σχεδόν 6.000 νέους που έφτασαν στο στρατόπεδο τον Αύγουστο του 1944. Ζούσε στην περιοχή Wola της Βαρσοβίας, όπου υπολογίζονται πως 50.000 κάτοικοι δολοφονήθηκαν ως απάντηση στην εξέγερση.
Η Τζανίνα σήμερα μίλησε για την «φονική μηχανή» που είχαν δημιουργήσει οι ναζί στο Άουσβιτς, υπενθυμίζοντας πως εκτός από τους Εβραίους δολοφονήθηκαν και 21.000 Σίντι (φυλή Ρομά της κεντρικής Ευρώπης). Μέσα σε μία νύχτα, ο Γιόσεφ Μένγκελε είχε στείλει τους εναπομείναντες ζωντανούς της φυλής στους θαλάμους αερίων διότι θεωρούσε πως δεν χρειάζονταν πια για τα πειράματά του.
Στην αρχή της ομιλίας της, η Τζανίνα περιέγραψε πως το Άουσβιτς είχε ξεκινήσει ως στρατόπεδο κυρίως για ενήλικες Πολωνούς, μέχρι τη μεταφορά ανηλίκων και στη συνέχεια πήρε μορφή μετατρεπόμενο σε στρατόπεδο για χιλιάδες Σοβιετικούς αιχμαλώτους πολέμου.
«Οι Ρώσοι και οι Πολωνοί έγιναν αντικείμενα δοκιμής για το ποιο αέριο θα είναι πιο αποτελεσματικό. Οι χειμώνες εδώ ήταν πραγματικά τραγικοί, φτώχεια, σκληρή δουλειά, λίγο φαγητό… Αν δεν σου άρεσε κάτι, θα σε σκότωναν», ανέφερε και επεσήμανε πως 12.000 άνθρωποι μεταφέρθηκαν στο Άουσβιτς το 1942 και επέζησαν 500.
«Δεν ήταν στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου όταν η φονική μηχανή ξεκίνησε την επιχείρησή της. Το μόνο που έκαναν ήταν να σκοτώνουν ανθρώπους», συνέχισε.
Οι Εβραίοι και οι Ρομά θεωρούνταν απάνθρωποι και εξοντώνονταν, είπε η Ιβάνσκα, ενώ πειράματα γίνονταν και σε παιδιά και νεογέννητα μωρά.
«Τι γιορτάζουμε σήμερα; Γιορτάζουμε την απελευθέρωση – όταν το στρατόπεδο σταμάτησε τη λειτουργία του», ανέφερε. Σύμφωνα με την ίδια, όταν απελευθερώθηκε το Άουσβιτς, απελευθερώθηκε μόνο το 5-10% των ανθρώπων αφού 100.000 ήταν σε άλλα στρατόπεδα.
Στο τέλος της ομιλίας της, η Ιβάνσκα επικαλέστηκε μια Πολωνή συγγραφέα και δοκιμιογράφο που είχε γράψει για τον πόλεμο: «Οι άνθρωποι πρέπει να μάθουν να προβλέπουν καλύτερα τις συνέπειες των πράξεών τους».
«Θυμάμαι τις κραυγές»
Η Τόβα Φρίντμαν ήταν ένας από τους νεότερους ανθρώπους που επέζησαν στο Άουσβιτς. Μόλις 6,5 ετών απελευθερώθηκε, αλλά τα χρόνια που ήταν φυλακισμένη έχουν μείνει στη μνήμη της.
Η Φρίντμαν γεννήθηκε ένα χρόνο πριν από τη γερμανική εισβολή στην Πολωνία και παρόλα αυτά θυμάται τη συμβουλή της μητέρας της να μην κοιτάξει ποτέ κανέναν από τους ναζί στα μάτια. «Δεν ήμουν καν σίγουρη για το τι είναι Εβραίος», είπε.
