Το Surface Web είναι ό,τι βλέπουμε καθημερινά. Ιστότοποι, δηλαδή, που μπορούμε εύκολα να τους βρούμε από μηχανές αναζήτησης. Το Deep Web περιλαμβάνει τα «αόρατα» κομμάτια: email, τραπεζικά δεδομένα, βάσεις δεδομένων, προσωπικούς λογαριασμούς. Ό,τι, δηλαδή, είναι προσβάσιμο σε όποιον έχει τα σωστά credentials (username και password) ή link, όχι μέσω Google.
Το Dark Web είναι κάτι διαφορετικό
Πρόκειται για ένα μικρό τμήμα του Deep Web και έχει σχεδιαστεί ειδικά για να παραμείνει κρυφό. Είναι προσβάσιμο μόνο μέσω ειδικών εργαλείων, με στόχο την ανωνυμία. Για να μπορέσει κάποιος να μπει στο Dark Web, χρειάζεται κάτι πολύ διαφορετικό από τον συνηθισμένο browser. Το πιο γνωστό εργαλείο είναι ο Tor (The Onion Router). Πρόκειται ένα πρόγραμμα που δρομολογεί την επικοινωνία του υπολογιστή του χρήστη με το δίκτυο που θέλει να συνδεθεί μέσα από εικονικά «τούνελ» / κόμβους σε όλο τον κόσμο, με τέτοιο τρόπο ώστε να αποκρύπτεται η πραγματική του ταυτότητα και το πού ακριβώς βρίσκεται.
Οι ιστοσελίδες στο Dark Web δεν έχουν συνήθεις domain, αλλά διευθύνσεις που τελειώνουν σε «.onion». Είναι προσβάσιμες μόνο μέσω Tor ή άλλων ανάλογων εργαλείων που εξασφαλίζουν μια κάποια ανωνυμία, όπως π.χ. το πολύ γνωστότερο VPN. Αυτή η «μυστικότητα» έχει δύο όψεις. Από τη μία, προσφέρει ανωνυμία και προστασία, κάτι που για δημοσιογράφους, ακτιβιστές ή ανθρώπους που ζουν σε καταπιεστικά καθεστώτα μπορεί να είναι ζωτικής σημασίας. Από την άλλη, το ίδιο προστατευτικό περίβλημα προσελκύει ανθρώπους και δραστηριότητες εκτός νόμου: παράνομες αγορές, διακίνηση ναρκωτικών ή όπλων, κλεμμένα δεδομένα, hacking, παιδική εκμετάλλευση, κακόβουλο λογισμικό, καθώς και άλλες δραστηριότητες που δεν θέλουν να είναι ορατές στον «φωτεινό κόσμο» της επιφάνειας, του Surface Web.
Κάποιοι όροι χρειάζονται διευκρίνιση
Όταν κάποιος π.χ. στο TikTok ή αλλού λέει «index portion», πιθανότατα εννοεί το τμήμα του διαδικτύου που είναι προβάσιμο μέσω μηχανών αναζήτησης. Το «index» αναφέρεται στη δυνατότητα των μηχανών αναζήτησης να το «σκανάρουν» και να το εμφανίζουν στα αποτελέσματά τους. Αυτό είναι το πιο πρόσφατο, ορατό και προσβάσιμο μέρος του. Από εκεί και πέρα, όσο πιο «βαθιά» πάει κάποιος (Deep Web) δεν είναι κατ’ ανάγκην παράνομο ή σκοτεινό, απλώς δεν είναι ορατό στους κοινούς browsers. Το Dark Web, όμως, προσθέτει το στοιχείο της ανωνυμίας και της ειδικής πρόσβασης.
H πλοήγηση στο Dark Web είναι επικίνδυνη, με ένα από τα σοβαρά προβλήματα να είναι οι απάτες: ψεύτικες σελίδες, phishing, κακόβουλο λογισμικό, εφαρμογές που κλέβουν δεδομένα.
Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει ένας «χάρτης» με όλες τις σελίδες. Η πλειοψηφία λειτουργεί ως «hidden services», πολλές φορές με περιορισμένη πρόσβαση, πολλές αλλάζουν συχνά ή εξαφανίζονται. Σύμφωνα με μελέτες στο δίκτυο Tor, περίπου το 50% του περιεχομένου που είναι «ορατό», αυτό που θα μπορούσε θεωρητικά να βρεθεί, αφορά σε νόμιμες δραστηριότητες: blogs, αποθετήρια λογισμικού, φόρουμ για ακτιβισμό ή προσωπικές σελίδες. Άλλα είναι αγορές σε αντάλλαγμα κρυπτονομισμάτων, πωλήσεις παράνομων αγαθών, διάθεση δεδομένων (διευθύνσεις, τηλέφωνα, e-mails, credentials) δεδομένων που έχουν διαρρεύσει ή και κλαπεί, απάτες και κακόβουλο λογισμικό.
Ορισμένοι πιθανώς να μπουν απλώς από περιέργεια, απλά για να «δουν τι έχει» κάτω από την επιφάνεια του διαδικτύου: παλιές διαρροές, forum με σπάνια βιβλία, ντοκουμέντα που δεν επιτρέπονται στην επιφάνεια. Άλλοι μπορεί να απαιτούν ανωνυμία για ασφαλή επικοινωνία ή δημοσιογραφική έρευνα. Αλλά κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι θα συναντήσει μόνο αθώα πράγματα. Ο κίνδυνος να συμβεί κάτι δυσάρεστο είναι σοβαρός.
Δεν πρόκειται για θεωρητική απειλή. Ακόμα και αν δεν έχετε σκοπό να εμπλακείτε σε παράνομες δραστηριότητες, η πλοήγηση στο Dark Web είναι επικίνδυνη. Η ανωνυμία δεν είναι ποτέ απόλυτη: λάθη στη ρύθμιση του browser, απενεργοποίηση των προστασιών, χρήση JavaScript ή λήψη αρχείων, μπορούν να εκθέσουν την πραγματική σας ταυτότητα ή να «ξεσκεπάσουν» τη διαδρομή σας. Για πολλούς, ένα από τα σοβαρά προβλήματα είναι οι απάτες: ψεύτικες σελίδες, phishing, κακόβουλο λογισμικό, εφαρμογές που κλέβουν δεδομένα ή κρυπτονομίσματα. Σε αντίθεση με τον «καθαρό» ιστό, δεν υπάρχει εγγύηση, υποστήριξη, ούτε «μηχανισμός καταγγελίας». Αν πέσετε θύμα, είναι εξαιρετικά δύσκολο να έχετε κάποια νομική ή τεχνική προστασία.
Επιπλέον, πέρα από το οικονομικό ρίσκο, υπάρχει και το ηθικό / νομικό: το Dark Web δεν είναι μόνο «παράνομες αγορές». Συχνά φιλοξενεί παράνομο υλικό και παράνομες υπηρεσίες. Η πρόσβαση, ακόμα και ως απλός παρατηρητής, μπορεί να σας φέρει υπό ποινική ευθύνη, σε πολλές χώρες. Από την άλλη, δεν είναι όλα καταχθόνια. Παιδιά που μάχονται για τη δημοκρατία και την ελευθερία, γενική ή προσωπική, δημοσιογράφοι, ακτιβιστές, whistleblowers, έχουν χρησιμοποιήσει το Tor και το Dark Web για να επικοινωνήσουν, να δώσουν μαρτυρίες ή να διασφαλίσουν ανωνυμία, όταν η καταστολή και η λογοκρισία είναι ο νόμος.
