Η λειτουργία των αυτόνομων ταξί σε περιοχές όπως ο Κόλπος του Σαν Φρανσίσκο και το Λος Άντζελες δείχνει ήδη πώς η τεχνολογία μεταμορφώνει τις αστικές οικονομίες, τα πρότυπα μετακίνησης και τις αντιλήψεις των κατοίκων. Αν και τα οχήματα μοιάζουν με συνηθισμένα αυτοκίνητα, διαθέτουν διαφορετικούς λειτουργικούς περιορισμούς και η ευρεία υιοθέτησή τους αναμένεται να αναδιαμορφώσει πόλεις και προάστια.
Τον επόμενο χρόνο, παρατηρεί σε άρθρο του ο Economist, τα ρομποταξί θα είναι δύσκολο να αγνοηθούν. Η Waymo, θυγατρική της Google, σχεδιάζει επέκταση στο Μαϊάμι και την Ουάσινγκτον, ενώ το Λονδίνο θα αποτελέσει την πρώτη διεθνή αγορά (σ.σ. εκτός ΗΠΑ) για την εταιρεία και θα την φέρει σε άμεσο ανταγωνισμό με την Uber, η οποία επίσης ετοιμάζεται να διαθέσει αυτόνομα οχήματα στην πόλη.
Το παράδειγμα του Σαν Φρανσίσκο δείχνει ότι η δημόσια αντίσταση μπορεί να καμφθεί: το 2023, μια οριακή πλειοψηφία κατοίκων ήταν αρνητική. Σήμερα, δύο στους τρεις τάσσονται υπέρ.
Τα οφέλη
Οι πρωτοπόρες πόλεις δείχνουν τι μπορεί να ακολουθήσει αλλού. Η οδική ασφάλεια αναμένεται να βελτιωθεί σημαντικά, καθώς τα οχήματα της Waymo εμπλέκονται σε δέκα φορές λιγότερα σοβαρά ατυχήματα σε σχέση με τους ανθρώπους οδηγούς. Προς το παρόν δεν έχουν καταγραφεί απώλειες θέσεων εργασίας για οδηγούς ταξί ή μεταφορικών υπηρεσιών, καθώς τα ρομποταξί λειτουργούν στο υψηλότερο επίπεδο της αγοράς. Οι διαδρομές, βέβαια, είναι κατά τι πιο ακριβές, λόγω των πολυτελών οχημάτων Jaguar που χρησιμοποιεί η εταιρεία. Παρ’ όλα αυτά, το μερίδιο αγοράς των αυτόνομων ταξί αυξάνεται ταχέως.
Παρά το υψηλό κόστος, η τεχνολογία βρίσκεται ακόμη στην αρχή. Τα ρομποταξί προς το παρόν δεν είναι κερδοφόρα, αλλά αναμένεται να γίνουν πολύ φθηνότερα. Το βασικό τους χαρακτηριστικό -προφανώς, το ότι δεν έχουν οδηγό- αλλάζει πλήρως την οικονομική τους βάση. Η απουσία κόστους εργασίας ανά διαδρομή μειώνει δραστικά το συνολικό κόστος. Αν και χρειάζονται φόρτιση, συντήρηση και καθαρισμό, οι διαδικασίες αυτές είναι φθηνότερες.
Επιπλέον, σε αντίθεση με τα συμβατικά οχήματα, δεν παραμένουν παρκαρισμένα το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, με αποτέλεσμα το κόστος κατασκευής να κατανέμεται σε πολύ περισσότερα δρομολόγια. Η περαιτέρω μείωση κόστους θα προκύψει από την παραγωγή μεγάλων στόλων, ενώ οι αυτοκινητοβιομηχανίες θα μπορούν να αλλάζουν τον σχεδιασμό των οχημάτων, τα οποία δεν θα χρειάζεται να φιλοξενούν οδηγό. Η Tesla του Έλον Μασκ εξετάζει ακόμη και την πλήρη κατάργηση των lidar (τεχνολογία απομακρυσμένης ανίχνευσης, που χρησιμοποιεί παλμούς λέιζερ για να μετρήσει με ακρίβεια αποστάσεις) με χρήση μόνο καμερών.
Η εξάπλωση των ρομποταξί αναμένεται να επηρεάσει και την οικονομική λογική της ιδιοκτησίας αυτοκινήτου. Στην ύπαιθρο, όπου η πυκνότητα πληθυσμού είναι χαμηλή, ενδεχομένως οι αλλαγές να είναι περιορισμένες. Στις πόλεις όμως και στα προάστια, η ιδιοκτησία οχήματος μπορεί να χάσει την ελκυστικότητά της. Το μέσο αμερικανικό νοικοκυριό δαπανά περίπου το 15% του προϋπολογισμού του για την κατοχή αυτοκινήτου, ποσοστό που θα ήταν ιδιαίτερα δελεαστικό να μειωθεί.
Τα προβλήματα
Ωστόσο, ένας κόσμος με φθηνές αστικές μετακινήσεις μπορεί να επιφέρει ένα σοβαρό πρόβλημα: τρομακτικά κυκλοφοριακά μποτιλιαρίσματα. Η κυκλοφοριακή συμφόρηση αποτελεί κλασικό παράδειγμα οικονομικού εξωτερικού κόστους, καθώς η επιβάρυνση δεν αφορά μόνο όσους βρίσκονται στο όχημα, αλλά όλους όσους χρησιμοποιούν τον δρόμο. Σήμερα, η κυκλοφορία περιορίζεται από το κόστος ή την ταλαιπωρία της οδήγησης. Αν αυτοί οι περιορισμοί εξαφανιστούν, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι παρατεταμένο χάος, ακυρώνοντας τα οφέλη των ρομποταξί.
Η οικονομική λύση είναι ξεκάθαρη: επιβολή τέλους συμφόρησης. Παρά το γεγονός ότι η Ευρώπη εφαρμόζει παρόμοιες πολιτικές εδώ και δεκαετίες, στις ΗΠΑ παραμένουν εξαιρετικά αντιδημοφιλείς. Η Νέα Υόρκη ενέκρινε τέτοιου είδους χρεώσεις, έπειτα από μακρά πολιτική μάχη. Η μαζική ανάπτυξη ρομποταξί ίσως καταστήσει την εφαρμογή τους αναπόφευκτη, ιδιαίτερα καθώς τα αυτόνομα οχήματα σπανίως παραβιάζουν τον ΚΟΚ και, συνεπώς, αποφέρουν λιγότερα έσοδα από πρόστιμα. Η παρουσίαση ενός τέλους συμφόρησης ως «φόρου ρομπότ» μπορεί να το κάνει πιο… εύπεπτο στο κοινό.
Θέσεις εργασίας, κόστη, μεταφορές
Καθώς τα κόστη μειώνονται, ενδέχεται να προκύψουν απώλειες θέσεων εργασίας. Στις ΗΠΑ δραστηριοποιούνται περίπου 1.000.000 οδηγοί ταξί και λεωφορείων και πάνω από τρία εκατ. οδηγοί φορτηγών, δηλαδή περίπου το 3% του εργατικού δυναμικού. Επιπλέον, λιγότερα τροχαία θα μειώσουν τη ζήτηση για δικηγόρους προσωπικών τραυματισμών, ενώ η μείωση αγοράς αυτοκινήτων μπορεί να πλήξει αντιπροσώπους και εμπόρους μεταχειρισμένων οχημάτων.
Τα ρομποταξί μπορούν ακόμη και ν’ ανταγωνιστούν τις αερομεταφορές μικρών αποστάσεων ή να λειτουργήσουν ως κινητά καταλύματα με κρεβάτια. Αν και θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας -σε διαχείριση στόλων και λειτουργία σταθμών- δεν αρκούν για να καλύψουν τις απώλειες. Η κοινωνική αναταραχή είναι πιθανή, αλλά η απελευθέρωση εργατικού δυναμικού μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμη σε οικονομίες που γηράσκουν.
