Με πληθυσμό που αγγίζει τις αρκετές χιλιάδες κατοίκων και με υψόμετρο περίπου 160 μέτρων, ο Αρχάγγελος είναι ένας τόπος που συνδυάζει παράδοση, ιστορία, αγροτική ζωή και μια δυναμική σύγχρονη κοινότητα.
Τα «αρχαγγελίτικα» – μια γλώσσα που την καταλαβαίνουν μόνο οι δικοί της
Αυτό που πραγματικά κάνει τον Αρχάγγελο μοναδικό είναι η τοπική του διάλεκτος. Τα «αρχαγγελίτικα» δεν είναι απλώς ένα ιδίωμα· είναι μια ξεχωριστή μορφή λόγου, τόσο ιδιαίτερη που οποιοσδήποτε ξένος — ακόμη και Έλληνας — δύσκολα μπορεί να καταλάβει περισσότερες από λίγες λέξεις.
Η διάλεκτος φέρει έντονα στοιχεία που θυμίζουν τον κυπριακό τρόπο ομιλίας, κάτι που έχει οδηγήσει πολλούς να πιστεύουν ότι οι παλιοί κάτοικοι της περιοχής προέρχονται από την Κύπρο, πιθανότατα από την Πάφο. Με το πέρασμα των αιώνων, όμως, τα «αρχαγγελίτικα» εξελίχθηκαν και απέκτησαν εντελώς δικά τους χαρακτηριστικά, μετατρεπόμενα σε ένα γλωσσικό φαινόμενο μοναδικό στην Ελλάδα.
Ούτε καν οι υπόλοιποι Ροδίτες δεν μπορούν να καταλάβουν τα αρχαγγελίτικα. Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει προσπάθεια να καταγραφεί η συγκεκριμένη γλώσσα, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που επιστήμονες έχουν καταφθάσει στον Αρχάγγελο Ρόδου προκειμένου να μελετήσουν την περίεργη αυτή «διάλεκτο».
Σημαντικό είναι ότι η διάλεκτος δεν είναι μουσειακό κατάλοιπο. Παραμένει ζωντανή, μιλιέται καθημερινά στα σπίτια και στα καφενεία, μεταφέρεται από γενιά σε γενιά και αποτελεί βαθύ στοιχείο της ταυτότητας του χωριού.
Η ζωή στα σοκάκια – παραδοσιακές τέχνες και τοπική κουλτούρα
Ο Αρχάγγελος διατηρεί ζωντανό το παραδοσιακό του πρόσωπο: στενά πλακόστρωτα σοκάκια, ασβεστωμένα σπίτια, αυλές με πέτριους φούρνους και αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες που μαρτυρούν αιώνες ιστορίας. Περπατώντας στο χωριό, ο επισκέπτης συναντά παλιά καφενεία, εργαστήρια αγγειοπλαστικής και υφαντικής, καθώς και μικρά μαγαζιά όπου ακόμη φτιάχνονται οι χαρακτηριστικές δερμάτινες μπότες που φορούσαν οι αγρότες για προστασία στο χωράφι.
Η περιοχή φημίζεται επίσης για την παραδοσιακή της κουζίνα. Το ψωμί που ψήνεται στον ξυλόφουρνο, τα τοπικά τυριά και τα φαγητά από αγνά υλικά διατηρούν γεύσεις που δύσκολα συναντά κανείς αλλού.
Γύρω από το χωριό, η εύφορη κοιλάδα με τα εσπεριδοειδή, γνωστή για την παραγωγή πορτοκαλιών και λεμονιών, αποκαλύπτει τον έντονο αγροτικό χαρακτήρα της κοινότητας.
