Η έκθεση, που δημοσιοποιήθηκε σήμερα μαζί με την απάντηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, εστιάζει στις Κεντρικές Φυλακές στη Λευκωσία και καταγράφει «σοβαρές ανησυχίες» για την ασφάλεια, τις συνθήκες κράτησης και την προστασία ευάλωτων ομάδων. Παρά τις κάποιες βελτιώσεις σε σχέση με τις προηγούμενες επισκέψεις το 2017 και το 2023, η γενική εικόνα, όπως τη αναφέρει η Επιτροπή, είναι ότι λίγα βελτιώθηκαν και αρκετά επιδεινώθηκαν.
Ισχυρές ομάδες κρατουμένων διευθύνουν τη Φυλακή
Η CPT διαπιστώνει ότι η φυσική ασφάλεια των κρατουμένων εξακολουθεί να είναι σοβαρό πρόβλημα, ενώ η βία μεταξύ κρατουμένων σε ορισμένες πτέρυγες έχει ενταθεί. Λόγω της χρόνιας έλλειψης προσωπικού πρώτης γραμμής, «ισχυρές ομάδες κρατουμένων» φαίνεται να ελέγχουν πτέρυγες, να επιβάλλουν άτυπες ποινές και να λειτουργούν ως κέντρα εξουσίας μέσα στη φυλακή.
Η Επιτροπή συνδέει την κατάσταση με το άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, υπενθυμίζοντας ότι το κράτος έχει νομική υποχρέωση να προστατεύει όσους στερούνται νομίμως την ελευθερία τους. Όταν ο έλεγχος της καθημερινότητας περνά σε ομάδες κρατουμένων, επειδή η Πολιτεία δεν εξασφαλίζει επαρκές και εκπαιδευμένο προσωπικό, το ζήτημα δεν είναι μόνο διαχειριστικό αλλά θεσμικό.
Σε αυτό το περιβάλλον, η χρόνια εναλλαγή αξιωματικών της αστυνομίας στη θέση του αναπληρωτή διευθυντή Φυλακών, χωρίς σταθερή διοικητική δομή, λειτουργεί περισσότερο ως διαχείριση εντυπώσεων παρά ως λύση. Και όταν μέρος της πραγματικής διοίκησης περνά άτυπα σε «ισχυρούς» καταδίκους με προνόμια, το ερώτημα πώς μπαίνουν στις φυλακές ναρκωτικά και κινητά γίνεται ακόμη πιο πιεστικό.
Κελιά 5,5 τ.μ., μπουκάλια και σακούλες αντί για τουαλέτα
Η εικόνα των συνθηκών διαβίωσης είναι ασφυκτική. Σε κάποιες πτέρυγες, η Επιτροπή εντόπισε μέχρι τέσσερις κρατουμένους σε κελιά 5,5 τετραγωνικών μέτρων, χώρο που, όπως σημειώνεται, δεν θα έπρεπε να φιλοξενεί πάνω από ένα άτομο.
Περισσότερα από τα μισά κελιά δεν διαθέτουν τουαλέτα. Τις νυχτερινές ώρες, όταν το λιγοστό προσωπικό δεν μπορεί να συνοδεύει τους κρατούμενους στις κοινόχρηστες τουαλέτες, πολλοί αναγκάζονται να ουρούν σε μπουκάλια και να αφοδεύουν σε σακούλες μέσα στο κελί. Η CPT χαρακτηρίζει την πρακτική αυτή εξευτελιστική από μόνη της.
Η Επιτροπή αναγνωρίζει ως θετικό ότι οι κρατούμενοι περνούν μεγάλο μέρος της ημέρας εκτός κελιού. Ωστόσο σημειώνει ότι για πολλούς δεν υπάρχουν ουσιαστικές δραστηριότητες, όπως εκπαίδευση, εργασία ή οργανωμένος αθλητισμός. Το αποτέλεσμα είναι μια φυλακή γεμάτη κόσμο, αλλά σχεδόν άδεια από πραγματικό πρόγραμμα επανένταξης.
Ανήλικοι σε μουχλιασμένα κελιά
Ιδιαίτερα σκληρή είναι η κριτική για την κράτηση ανηλίκων. Η CPT διαπιστώνει ότι παιδιά εξακολουθούν να κρατούνται στις Κεντρικές Φυλακές, σε κακές και ακατάλληλες συνθήκες. Λόγω υπερπληθυσμού, κάποιοι ανήλικοι κοιμούνται σε στρώματα στο πάτωμα, σε κελιά με μούχλα και γκράφιτι, μαζί με νεαρούς ενήλικες.
Δεν υπάρχει ουσιαστικό παιδοκεντρικό πρόγραμμα δραστηριοτήτων ή επαγγελματικής κατάρτισης. Πολλά παιδιά αναφέρουν ότι κρυώνουν, πεινούν και περνούν τις μέρες τους χωρίς καμία δημιουργική απασχόληση. Η Επιτροπή είναι κατηγορηματική. Οι Κεντρικές Φυλακές «δεν είναι κατάλληλος τόπος για την κράτηση παιδιών» και ζητά την άμεση μεταφορά τους σε ειδική δομή για ανηλίκους.
Η Κύπρος εδώ και χρόνια εξαγγέλλει μεταρρύθμιση στην παιδική δικαιοσύνη και δημιουργία ειδικών δομών. Η έκθεση της CPT υπενθυμίζει ότι όσο οι εξαγγελίες δεν γίνονται πράξη, η χώρα εκτίθεται διεθνώς.
Υγεία, αυτοκτονίες και μίνι φυλακές στα αστυνομικά κρατητήρια
Στον τομέα της υγείας, η μοναδική ουσιαστική πρόοδος που καταγράφεται από το 2023 είναι η πρόσληψη ενός ψυχιάτρου. Το ιατρικό απόρρητο εξακολουθεί να παραβιάζεται, καθώς τη διανομή φαρμάκων αναλαμβάνουν δεσμοφύλακες αντί για νοσηλευτικό προσωπικό. Η καταγραφή τραυματισμών είναι ελλιπής, ενώ απουσιάζει ολοκληρωμένο σχέδιο για την πρόληψη αυτοκτονιών και αυτοτραυματισμών, όπως και σοβαρή στρατηγική για τη χρήση ναρκωτικών μέσα στις φυλακές.
