Με στόχο την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και την εξοικείωση με την ανάπτυξη ορθών συλλογισμών, το Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών έχει δημιουργήσει ένα πρόγραμμα διαδραστικών σεμιναρίων για μαθητές Δημοτικού, που ονομάζεται «Η Σοφία στο Σχολείο».
Πρόκειται για ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα φιλοσοφίας για παιδιά, που αντιμετωπίζει το θεμελιώδες πρόβλημα της ελληνικής εκπαίδευσης: την απουσία κριτικής και δημιουργικής σκέψης. Τα παιδιά δεν ξέρουν -και, κυρίως, δεν μαθαίνουν- να σκέφτονται ορθολογικά και συντεταγμένα. Αποτέλεσμα αυτής της αδυναμίας είναι, ότι δεν μπορούν να αναγνωρίσουν και να αφομοιώσουν επαρκώς γνώσεις. Κατ’ επέκταση, δεν εξελίσσονται διανοητικά, γνωστικά και συναισθηματικά όσο θα μπορούσαν. Τα παιδιά, που συμμετέχουν στο πρόγραμμα «γνωρίζουν» τους φιλοσόφους αλλά δεν «διδάσκονται» το περιεχόμενο των θεωριών τους. Μαθαίνουν να διατυπώνουν σωστά ερωτήματα, να καλλιεργούν την κριτική τους σκέψη, να αμφισβητούν και εξοικειώνονται με τη βασική ορολογία της φιλοσοφίας.
Πώς γεννήθηκε η ιδέα για το πρόγραμμα
«Έχοντας 20ετή εμπειρία στην ακαδημαϊκή διδασκαλία, διακρίνω πως το επίπεδο των εισακτέων διαρκώς φθίνει», αρχίζει να λέει ο δρ Γιώργος Πολίτης, Καθηγητής Κοινωνικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Διευθυντής του Εργαστηρίου Φιλοσοφία-Διακυβέρνηση-Οικονομία PPE Lab του ΕΚΠΑ, Επιστημονικός Υπεύθυνος του προγράμματος ‘Η Σοφία στο Σχολείο’. «Οι φοιτητές μας υστερούν στην κατανόηση, στη διάρθρωση λόγου αλλά και στη συγκρότηση ορθών επιχειρημάτων», διαπιστώνει ο ίδιος για να προσθέσει: «Καταγράφοντας αυτούς τους προβληματισμούς, αποφασίσαμε να προβούμε σε κάποια παρέμβαση στα σχολεία – επειδή από εκεί ξεκινούν όλα. Προσπαθώντας να εξοικειώσουμε τα παιδιά με τον κόσμο της φιλοσοφίας, εστιάζουμε κυρίως στο πως να σκέφτονται λογικά, να επιλύουν ένα πρόβλημα με λογικό τρόπο και όχι να μάθουν τί έλεγε ο Πλάτων ή ο Αριστοτέλης. Άλλωστε, για τα παιδιά του δημοτικού είναι αρκετό αν μπορούν να διακρίνουν μεταξύ ενός επιχειρήματος, μίας υπόθεσης ή μίας απόδειξης. Πιο απλά, να είναι σε θέση να καταλαβαίνουν τί τους λένε». Όπως υπογραμμίζει ο δρ Πολίτης, «Το συγκεκριμένο πρόγραμμα ήταν μία από τις πρώτες δράσεις του Εργαστηρίου PPE Lab του Πανεπιστημίου Αθηνών, το οποίο ιδρύθηκε το 2019».
Εκπαιδεύοντας τους εκπαιδευτικούς – Train the Trainers
Στο πλαίσιο του προγράμματος διδασκαλίας φιλοσοφίας στο Δημοτικό «Η Σοφία στο Σχολείο» ολοκληρώθηκε την προηγούμενη εβδομάδα ο πρώτος κύκλος σεμιναρίων train the trainers, που είχε ως στόχο την πιστοποίηση εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.
«Η Σοφία στο Σχολείο» είναι μια καινοτόμος, τυποποιημένη και πιστοποιημένη μέθοδος διδασκαλίας φιλοσοφίας για την 4η Δημοτικού, που αναπτύχθηκε ερευνητικά από το Εργαστήριο «Φιλοσοφία-Διακυβέρνηση-Οικονομία», https://www.ppelab.gr/ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με την χρηματοδότηση του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας. Σήμερα αποτελεί μία πρόταση έτοιμη και οργανωμένη για εφαρμογή σε κάθε ενδιαφερόμενο σχολείο.
Το πρόγραμμα συνδυάζει ψηφιακή τεχνολογία και σύγχρονα μέσα, όπως πρωτότυπα κινούμενα σχέδια, «παιγνιοποίηση», ψηφιακά παιχνίδια μάθησης, για να εισαγάγει και εξοικειώσει τους μαθητές με σύνθετες φιλοσοφικές έννοιες Λογικής και Ηθικής. Στηρίζεται στη διά ζώσης διδασκαλία μέσα στην σχολική τάξη με την διαμεσολάβηση των εκπαιδευμένων εκπαιδευτικών, αλλά αξιοποιεί ενισχυτικά την ασύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση σε ειδικά σχεδιασμένη ψηφιακή πλατφόρμα αυτορρυθμιζόμενης μάθησης.
«Πρωταρχικός στόχος του προγράμματος είναι η σύζευξη της ραγδαίας τεχνολογικής προόδου με τους κανόνες της Λογικής και της Ηθικής. Μέσα από αυτήν, τα παιδιά κατακτούν τη δυνατότητα να μπορούν να κάνουν τη σωστή επιλογή ανάμεσα στο αχανές πλήθος των προσφερομένων δεδομένων της εποχής. Οι δεξιότητες και, ιδίως, ο τρόπος σκέψης που αναπτύσσεται στα παιδιά μέσω της φιλοσοφίας, μεταβιβάζονται και σε άλλα μαθήματα του σχολικού προγράμματος, όπως είναι η πληροφορική, τα μαθηματικά, η γλώσσα», υπογραμμίζει ο δρ Γιώργος Ν. Πολίτης.
Το 2023 η μέθοδος εφαρμόστηκε πιλοτικά σε 262 μαθητές δημόσιων και ιδιωτικών σχολείων στην Αθήνα και την Περιφέρεια. Το 2024 ξεκίνησε η εφαρμογή του αναβαθμισμένου προγράμματος στα σχολεία «Κολλέγιο Αθηνών», «Κολλέγιο Ψυχικού», «Neue Schule Athen», «Εκπαιδευτήρια Γείτονα».
Οι εκπαιδευτικοί αυτών των σχολείων αποτελούν και τους πρώτους πιστοποιημένους «διαμεσολαβητές» της Σοφίας στα παιδιά της 4ης Δημοτικού, έχοντας στη διάθεσή τους όλα τα ψηφιακά εργαλεία του προγράμματος για την ολοκλήρωση των μαθημάτων.
Το διήμερο train the trainers και η πιστοποίηση διδακτικής επάρκειας και χειρισμού των ψηφιακών εργαλείων πραγματοποιήθηκε στο Αμφιθέατρο της Βιβλιοθήκης της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών από την εξειδικευμένη ομάδα υποστήριξης του Εργαστηρίου «Φιλοσοφία-Διακυβέρνηση-Οικονομία».
