Αυτή η συμβολική λέξη, προστασία και συναίσθημα μαζί, οδήγησε τα βήματα και καθόρισε τις προτεραιότητες για γενιές ολόκληρες, από τη μεταπολεμική Ελλάδα μέχρι και βαθιά μετά τη Μεταπολίτευση. Η χαρακτηριστική φράση «να βάλω ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι μου» έκανε τα σπίτια των Ελλήνων ένα είδος φετίχ, μια μαζική τάση, με ελάχιστες εξαιρέσεις.
Αυτή η παγιωμένη, σε μορφή στερεότυπου, τάση εμφανίζεται τα τελευταία χρόνια όχι μόνο να υποχωρεί, αλλά ουσιαστικά να αποσυντίθεται. Σύμφωνα με έρευνα της Metron Analysis, η οποία παρουσιάστηκε πριν από λίγους μήνες στο Hellenic Public Property Conference, το ποσοστό ιδιοκατοίκησης στην Ελλάδα έχει πέσει στο 61%.
Μια διαφοροποίηση μάλλον βίαιη χρονικά, αν αναλογιστεί κανείς ότι το 2005, μόλις πριν από 20 χρόνια δηλαδή, το αντίστοιχο ποσοστό στη χώρα μας είχε χτυπήσει το ιστορικό του υψηλό 84,6%. Ακόμα και στις σκληρές εποχές της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων (2011-12), το ποσοστό ιδιοκατοίκησης βρισκόταν στο 73%. Ο αριθμός που καταγράφεται τώρα κατατάσσει την Ελλάδα κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο ιδιοκατοίκησης, κάτι που δεν είχε συμβεί ποτέ στο παρελθόν.
Αν, μάλιστα, ανατρέξει κάποιος και στα επιμέρους στοιχεία της έρευνας, θα διαπιστώσει ένα ηλικιακό χάσμα. Οι άνω των 50 συνεχίζουν να προτιμούν την ιδιοκατοίκηση σε ποσοστό πολύ υψηλό (75%), ενώ την ίδια στιγμή μόνο το 30% των νέων αποφασίζει να μείνει στο δικό του σπίτι και οι υπόλοιποι στρέφονται προς την ενοικίαση.
Τι συμβαίνει, λοιπόν; Εγκαταλείπουν μαζικά οι Ελληνες το «κεραμίδι»; Αλλάζουν οι προτεραιότητές τους όσον αφορά το πώς σκέφτονται τη ζωή τους; Αποκαθηλώνουν έννοιες που κάποτε θεωρούνταν ιερές, όπως το πατρικό σπίτι που πέρασαν τα παιδικά τους χρόνια; Δεν θέλουν να αγοράσουν το σπίτι που θα μείνουν ή κυρίως δεν μπορούν να το κάνουν για λόγους που έχουν σχέση με το πορτοφόλι τους; Η εξήγηση δεν είναι, προφανώς, ούτε απλή ούτε μονοδιάστατη.
Για τις οικονομικές δυσκολίες κυρίως των νέων να αποκτήσουν τα εισοδήματα που μπορούν να στηρίξουν μια αυτόνομη πορεία, ένα σπιτικό και μια οικογένεια, τα ρεπορτάζ είναι καθημερινά. Αυτή η στροφή, όμως, του κόσμου στην ενοικίαση κρύβει και μια γενικότερη τάση, που έχει να κάνει με την εν γένει κινητικότητα και μια απουσία δέσμευσης με συγκεκριμένους χώρους και τόπους.
Η λεγόμενη Generation Rent, με λίγα λόγια, δεν νοικιάζει σπίτια επειδή δεν μπορεί να τα αγοράσει, αλλά κι επειδή επιθυμεί να κινείται κάθε τόσο σε χώρο και σε περιβάλλον που ταιριάζουν στις εκάστοτε συνθήκες ζωής της. «Είναι πολύ συχνό το φαινόμενο πλέον ένας νέος άνθρωπος να αλλάξει αρκετά σπίτια προτού καταλήξει στο ιδιόκτητο δικό του», εξηγεί ο κ. Αντώνης Μαρκόπουλος, ιδρυτής της Prosperty (online πλατφόρμα real estate).
«Καθώς οι ανάγκες για τους περισσότερους μεταβάλλονται πολύ συχνά πλέον, η ευκαμψία στην αλλαγή κατοικίας είναι κάτι σχεδόν επιβεβλημένο από τον τρόπο ζωής. Κάποιος επιθυμεί, π.χ., να ζήσει για δύο χρόνια στο κέντρο της πόλης, μετά για τρία χρόνια στα βόρεια προάστια, μετά θέλει να βρίσκεται πιο κοντά στην εργασία του, μετά επιθυμεί τη συμβίωση με τη σχέση του. Τα κριτήρια είναι πολλά και δεν έχουν πάντα σχέση με το ύψος του ενοικίου. Ο Ελληνας σκέφτεται πια την ιδιοκατοίκηση μόλις αποκτήσει οικογένεια. Μάλλον, ακριβέστερα, όταν θα έρθει στην οικογένειά του το πρώτο του παιδί».
Ο δικηγόρος και πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ιδιοκτητών Ακινήτων (ΠΟΜΙΔΑ) Στράτος Παραδιάς βάζει μία ακόμα παράμετρο στο τραπέζι. «Το ποσοστό ιδιοκατοίκησης στην Ελλάδα μειώνεται και από επιλογή, αλλά και από ανάγκη. Αντίστοιχα έχει μεγαλώσει αισθητά το ποσοστό εκείνων που, παρότι κατέχουν ιδιόκτητο ακίνητο και θεωρητικά θα μπορούσαν να το χρησιμοποιήσουν ως πρώτη κατοικία, δεν το κάνουν για μια σειρά από λόγους.
Το ιδιόκτητο σπίτι δεν καλύπτει πλέον τις ανάγκες τους σε εμβαδόν, δεν τους βολεύει στη δουλειά τους, ενδεχομένως να βολεύει την καθημερινότητά τους με άλλον τρόπο – π.χ., να είναι κοντά στους γονείς ή στα πεθερικά που κρατούν τα παιδιά. Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο έχει αυξηθεί το φαινόμενο της διπλής ενοικίασης. Κάποιος νοικιάζει το ιδιόκτητο ακίνητό του και με τα χρήματα που κερδίζει χρηματοδοτεί το δικό του ενοίκιο, που συνήθως είναι μεγαλύτερο».
Αυτό εξηγεί και την αύξηση των τιμών των ακινήτων τα τελευταία χρόνια. «Είναι δεδομένο ότι οι ζητούμενες τιμές έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, ενώ η ζήτηση παραμένει υψηλότερη από την προσφορά», επισημαίνει ο κ. Δημήτρης Μελαχροινός, ιδιοκτήτης και CEO της διαδικτυακής πλατφόρμας αγοραπωλησίας ακινήτων spitogatos.gr. «Η ζήτηση από τους Ελληνες χρήστες μας παραμένει αμείωτη το 2024 σε σχέση με το 2023, ενώ και τα σχετικά αιτήματα ενδιαφέροντος κινούνται σε αντίστοιχα υψηλά επίπεδα.
