Παρά την επίσημη απαγόρευση οικοδομικών εργασιών λόγω της πρόσφατης σεισμικής δραστηριότητας, εκείνος προφανώς δούλευε μέχρι πριν από λίγο. Είναι ο άνθρωπος που ξέρει όσο λίγοι τα σωθικά της Καλντέρας. Ο Ρουμάνος εργολάβος που έχει περάσει 15 χρόνια χτίζοντας πάνω στο σαθρό αυτό έδαφος και έχει κατασκευάσει το 80% των καταλυμάτων που βλέπουμε μπροστά μας.
«Αυτά εδώ; Δεν πέφτουν ούτε με σεισμό 7 Ρίχτερ», λέει, σκουπίζοντας το μέτωπό του με την ανάστροφη του χεριού του. Στη φωνή του δεν υπάρχει αμφιβολία, ούτε καν δισταγμός. Τον ακούμε, αλλά το βλέμμα μας τρέχει στα σημεία όπου η γη έχει ήδη αρχίσει να υποχωρεί. Μικρές καταρρεύσεις πρανών, ρωγμές που δείχνουν πως το ηφαίστειο δεν έχει σταματήσει να «αναπνέει». Του επισημαίνουμε το προφανές: το έδαφος είναι σαθρό, διαβρωμένο από τη φύση και τον χρόνο, γεμάτο αόρατες αδυναμίες. «Αν κάτι πρόκειται να πέσει» λέει δείχνοντας με το χέρι του χαμηλά, «θα είναι εκείνα τα παλιά, τα εγκαταλελειμμένα. Οχι αυτά που έχω φτιάξει εγώ».
Η αυτοπεποίθησή του είναι απόλυτη. Μας εξηγεί πώς κάθε κατασκευή δένει με το έδαφος, πώς τα υπόσκαφα είναι πιο ασφαλή απ’ ό,τι νομίζουμε, πώς το μπετόν αγκαλιάζει το ηφαιστειακό πέτρωμα. Αλλά η φύση έχει πάντα τον τελευταίο λόγο. Και η ερώτηση που μένει να απαντηθεί είναι μία: όταν η γη αρχίσει να τρέμει, θα δικαιωθεί η σιγουριά του ή θα αποκαλυφθεί η σκληρή αλήθεια;
Κακότεχνο οικοδόμημα που κρέμεται στον βράχο
Η εικόνα προκαλεί δέος. Στην καρδιά της Καλντέρας της Σαντορίνης, τα Φηρά, μια κατασκευή αγκιστρώνεται στην απότομη πλαγιά, πάνω σε ένα σαθρό, ηφαιστειογενές έδαφος. Οι ξύλινες σκαλωσιές και οι μεταλλικές ενισχύσεις μοιάζουν να παλεύουν ενάντια στη φυσική φθορά των πρανών, σε ένα σκηνικό που δοκιμάζει τα όρια της μηχανικής και της ανθρώπινης παρέμβασης.
Τι θα συμβεί αν η γη αρχίσει να τρέμει; Ενας ισχυρός σεισμός θα μπορούσε να προκαλέσει κατολισθήσεις μετακινώντας ολόκληρα τμήματα του βράχου και παρασύροντας ό,τι έχει χτιστεί πάνω του. Η γεωλογική ιστορία της Σαντορίνης έχει δείξει τι μπορεί να συμβεί όταν η φύση αναλαμβάνει τον έλεγχο. Και αυτή η εικόνα δεν αφήνει περιθώρια για εφησυχασμό.
Ποιος μηχανικός έβγαλε την άδεια για ένα τέτοιο έργο; Πώς η Πολεοδομία επέτρεψε να σκαφτεί ο βράχος για να κατασκευαστούν πολυτελείς σουίτες; Ποια είναι η αντίδραση της δημοτικής αρχής απέναντι σε μια τόσο ακραία οικοδομική παρέμβαση στην πιο ευαίσθητη γεωλογικά περιοχή της Σαντορίνης;
SOS 35 ετών
Η συζήτηση για τη στατικότητα των κτισμάτων και την ασφάλεια της Καλντέρας δεν είναι καινούρια. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 οι πρώτες σοβαρές μελέτες της Διεύθυνσης Οικιστικής Κατοικίας και Κτιριολογικών Κανονισμών (ΔΟΚΚ) είχαν ήδη εντοπίσει το πρόβλημα της υπερδόμησης και της ανεξέλεγκτης οικοδομικής δραστηριότητας στην Καλντέρα. Οι ειδικοί προειδοποιούσαν από τότε πως η γεωμορφολογία της περιοχής σε συνδυασμό με την άναρχη δόμηση θα μπορούσε να οδηγήσει σε καταστροφικές συνέπειες.
Παράλληλα, το πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη το 2000 επιβεβαίωνε ότι η ανεξέλεγκτη τουριστική ανάπτυξη και η απουσία αυστηρών ελέγχων είχαν δημιουργήσει έναν αστικό λαβύρινθο στο φρύδι του ηφαιστείου, με κατασκευές που αψηφούν τόσο τη γεωλογική πραγματικότητα όσο και τους πολεοδομικούς κανόνες. Αν και οι προειδοποιήσεις υπήρχαν εδώ και δεκαετίες, το φαινόμενο της υπερδόμησης δεν σταμάτησε. Αντιθέτως, συνεχίστηκε με φρενήρεις ρυθμούς, ειδικά μετά την τουριστική έκρηξη των τελευταίων δεκαετιών.
Σήμερα η Καλντέρα μοιάζει με ένα αρχιτεκτονικό θαύμα που κρέμεται στο κενό. Αλλά πόσο ασφαλές είναι αυτό το… θαύμα; Η πιο εντυπωσιακή αλλά και ανατριχιαστική εικόνα της αυτοψίας μας βρίσκεται μπροστά μας. Ενα κτίσμα που είχε καταρρεύσει στον μεγάλο σεισμό του 1956 τώρα ανακατασκευάζεται. Πάνω από αυτό, σε απόσταση αναπνοής, βρίσκονται ενοικιαζόμενα δωμάτια. Στις μικρές βεράντες τους προεξέχουν τζακούζι, οι άκρες των οποίων δείχνουν να αιωρούνται στο κενό.
