Αργά το βράδυ της 16ης Σεπτεμβρίου 2011, στο υπόγειο μπαρ ενός ξενοδοχείου στην Πολωνία, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε πρότεινε ρητά στον Ευάγγελο Βενιζέλο η Ελλάδα να αποχωρήσει εθελουσίως από η ζώνη του Ευρώ. Ο Βενιζέλος αρνήθηκε και να συζητήσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Η μεγάλη πλειονότητα των πολιτικών μας, ακόμα και των ακραιφνώς αντιμνημονιακών, το ίδιο θα έπραττε θεωρώ. Μπορεί ο Αλέξης Τσίπρας να φανάτιζε τα πλήθη ανακράζοντας “Go Back Madame Merkel!”, υπονοώντας πως υπήρχε και άλλος δρόμος, μακριά από τη νεοφιλελεύθερη Ευρωπαϊκή Ένωση… Άμα του έβαζαν ωστόσο το μαχαίρι στο λαιμό, θα προέτασσε το συμφέρον της πατρίδας και θα έκανε αυτοστιγμεί τη ρητορεία του γαργάρα. Όπως συνέβη τέσσερα χρόνια αργότερα, όταν πραγματοποίησε τη διεθνώς περιβόητη “kolotumba”. Ας μην προτρέχω ωστόσο…
Από το καλοκαίρι του ’11 είχε γίνει σε όλους απολύτως σαφές πως το ελληνικό πρόβλημα δεν λυνόταν με μνημόνια-αναπνευστήρες. Με το να διατηρείται η χώρα από τους δανειστές της διασωληνωμένη, μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Ότι το χρέος μας δεν θα γινόταν βιώσιμο εάν δεν κουρευόταν σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό του.
Που σήμαινε ότι τα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου θα έπρεπε να αντικατασταθούν με άλλα ομολόγα, πολύ μικρότερης αξίας, τα οποία μάλιστα θα έληγαν πολύ αργότερα. Οι κάτοχοί τους θα έπρεπε να δεχθούν, με το καλό ή με το άγριο, μια τέτοια ανταλλαγή, η οποία θα τους ζημίωνε σημαντικά, θα απέτρεπε ωστόσο το ενδεχόμενο η Ελλάδα να χρεοκοπήσει ασύντακτα και τα ομόλογα που είχαν στα χέρια τους να καταντήσουν κουρελόχαρτα. Αυτή ήταν, με πάρα πολύ απλά λόγια, η κεντρική ιδέα του PSI. Του “Private Sector Involvement”, στο οποίο ο Βενιζέλος πίστεψε με πάθος και το επεδίωξε πεισματικότατα.
Στις 23 Οκτωβρίου συγκλήθηκε στις Βρυξέλλες έκτακτη σύνοδος κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης με στόχο την κατάρτιση ενός οριστικού σχεδίου αντιμετώπισης της κρίσης χρέους. Μετά από τέσσερις ημέρες σκληρών διαπραγματεύσεων, τα μέρη συμφώνησαν στους όρους του PSI. Το κούρεμα του χρέους μας θα έφτανε στο 50%. Η Ελλάδα θα λάμβανε πρόσθετο πακέτο βοήθειας ύψους 130 δισεκατομμυρίων ευρώ. Οι ιδιώτες κάτοχοι ομολόγων θα επωμίζονταν –«εθελοντικά» κατά τη διπλωματική διατύπωση- την απομείωση της αξίας τους. Οι ελληνικές τράπεζες θα ανακεφαλαιοποιούνταν. Όμως… Όμως. Η επιτήρηση της χώρας μας από τους δανειστές της θα γινόταν ακόμα πιο αυστηρή. Τα μέτρα λιτότητας θα σκλήραιναν περαιτέρω το 2012. Εκτός αυτών, τα ελληνικά ασφαλιστικά ταμεία και ένας σημαντικός αριθμός πολιτών που είχαν επενδύσει τις οικονομίες τους στα ελληνικά ομόλογα, θα έπεφταν θύματα του κουρέματος.
Ο Γιώργος Παπανδρέου επέστρεψε με θριαμβευτικό χαμόγελο στην Αθήνα. Η αντιπολίτευση κατήγγειλε τη συμφωνία, ονομάζοντάς την «απόφαση ελεγχόμενης χρεοκοπίας». Η κοινωνία κάθε άλλο παρά έμοιαζε να πείθεται ότι ξημέρωναν καλύτερες μέρες. Πόσω δε μάλλον που είχαν αρχίσει να έρχονται οι λογαριασμοί της ΔΕΗ, καπελωμένοι με το «χαράτσι» -όπως το αποκαλούσαν- του Βενιζέλου. Ό,τι συνέβη το επόμενο διάστημα επιβεβαίωσε πλήρως τη φράση του Τζίμη Πανούση ότι η Ελλάδα είναι η χώρα του υπαρκτού σουρεαλισμού.
